Obchody 75. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto

Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, Łódź 29 sierpnie 2019
W lutym 1940 roku ukazało się zarządzenie niemieckiego prezydenta łódzkiej policji informujące, że w północnej części miasta utworzona zostanie specjalna dzielnica dla Żydów. Żydzi musieli opuścić swoje mieszkania znaj- dujące się w innych punktach Łodzi i zamieszkać na na Bałutach i Starym Mieście. Jednocześnie Polacy i Niemcy byli zmuszeni wyprowadzić się z dzielnicy przeznaczonej wyłącznie dla Żydów. To był początek łódzkiego getta.
Obchody 75. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto Obchody 75. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto

Litzmannstadt Getto (1940-1944)

Całkowite odizolowanie getta od reszty miasta nastąpiło  30 kwietnia 1940 roku. Łódź nosiła już wówczas nadaną przez Niemców nazwę Litzmannstadt.

Litzmannstadt Getto było otoczone zasiekami z drutu kolczastego i pilnowane przez niemieckich strażników. Aby utrudnić ucieczkę, naziści wyburzyli wokół wiele domów przylegających do tego terenu. Od maja 1940 roku niemieckim zarządcą getta był Hans Biebow, kupiec z Bremy. Jemu podlegałaż ydowska administracja z Mordechajem Chaimem Rumkowskim, Przełożonym Starszeństwa Żydów, na czele. W getcie początkowo mieszkało około 160 tysięcy osób. Jesienią 1941 roku Niemcy przywieźli prawie 20 tysięcy Żydów z miast europejskich, m.in. z Pragi, Wiednia, Luksemburga, Berlina, Hamburga, Frankfurtu i innych miejscowości oraz ponad 5 tysięcy Cyganów (Roma i Sinti) z pogranicza węgiersko-austriackiego. W następnych miesiącach kolejne 17 tysięcy Żydów z okolicznych miast i miasteczek, m.in. z Brzezin, Łasku, Ozorkowa, Pabianic, Włocławka. W sumie przez łódzkie getto przeszło ponad 200 tysięcy Żydów. Na terenie getta, w grudniu 1942 roku, utworzony został odrębny obóz dla polskich dzieci, znany jako obóz przy ul. Przemysłowej. Istniał do końca wojny. Litzmannstadt Getto było najdłużej istniejącym gettem utworzonym na ziemiach polskich przez Niemców. Pozostałe zostały zlikwidowane przez nazistów w 1942 i 1943 roku.

W styczniu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje z Łodzi do obozu zagłady w Kulmhof (Chełmno nad Nerem). Od stycznia do września 1942 roku Niemcy zamordowali tam ponad 70 tys. osób. Najważniejszą cezurą w historii getta była tzw. “Wielka Szpera”, gdy Niemcy kazali wywieźć wszystkich nienadających się do pracy: chorych, starców i dzieci do 10 roku życia. Potem na jakiś czas zapanował względny spokój. Deportacje wznowiono w czerwcu 1944 roku, najpierw do Chełmna, potem do Auschwitz-Birkenau.

Przyjmuje się, że ostatnia grupa Żydów z Litzmannstadt Getto została wywieziona do Auschwitz 29 sierpnia 1944 roku.

Wojnę przeżyło tylko kilka, najwyżej kilkanaście tysięcy osób, które przeszły Litzmannstadt Getto. Nieliczni już Ocalali żyją dziś w różnych zakątkach świata.

Od 2004 roku w Łodzi 29 sierpnia organizowane są przez Miasto Łódź uroczystości oddające hołd ofiarom i pamięć Ocalałym i Sprawiedliwym.

Główne uroczystości obchodów 75. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto rozpoczną się 29 sierpnia 2019 r. o godz. 11 na cmentarzu żydowskim w Łodzi i o godz. 12.30 na stacji Radegast. Wydarzenia towarzyszące planowane są w dniach 25 – 31 sierpnia. Pełen program obchodów jest dostępny na stronie internetowej Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi.