Aida Šehović, ŠTO TE NEMA

8373 ofiar

Od momentu ogłoszenia niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę w marcu 1992 roku, podziały etniczne, religijne i narodowościowe stały się zarzewiem konfliktu, znanego jako wojna bośniacka. W wojnę na terenie byłej Jugosławii zaangażowały się siły zbrojne ONZ, próbując wydzielać tzw. Strefy Bezpieczeństwa, w których schronienie znajdowała prześladowana przez Serbów bośniackich muzułmańska mniejszość – Boszniacy. Działania ONZ w tej niezwykle skomplikowanej sytuacji okazały się nieskuteczne, a nowy rząd Radovana Karadžica systematycznie zaprzeczał istnieniu obozów koncentracyjnych dla Boszniaków. W lipcu 1995 roku siły bośniackich Serbów pod przewodnictwem generała Ratko Mladicia najechały Srebrenicę, miejscowość znajdującą się w Strefie Bezpieczeństwa ONZ. Do pobliskiej bazy w Potočari ewakuowano blisko 23 000 osób – kobiet, dzieci, starców i chorych. Natomiast chłopcy i mężczyźni pozostali w Srebrenicy, wedle rozkazu wynikającego z ustaleń pomiędzy Mladiciem i dowódcą holenderskich sił Thomem Karremansem. W efekcie ponad 8270 (8373 – stan na rok 2019) Boszniaków zostało zamordowanych z rąk bośniackich Serbów. Prowadzone na pobliskich terenach badania z każdym rokiem prowadzą do odkryć nowych grobów. Według badaczy i badaczek masakra w Srebrenicy jest największym ludobójstwem w Europie po II wojnie światowej.

8373 czarek

Od 13 lat, 11 lipca na pamiątkę ludobójstwa ponad osiem tysięcy fildžani, czyli tradycyjnych porcelanowych czarek do serwowania kawy, zapełnia place całego świata. Każda z czarek symbolizuje jedną ofiarę – każdego Boszniaka, zabitego w masakrze w Srebrenicy w 1995 roku. Wedle słów autorki instalacji, Aidy Šehović, artystki pochodzenia bośniacko-amerykańskiego, rodzinom ofiar najbardziej brakuje obecności ich synów, braci i mężów podczas tradycyjnego rytuału picia kawy. W ten sposób pojawił się pomysł uczczenia ich pamięci czarkami z kawą.

W 2006 roku Šehović zgromadziła 923 fildžani. Od tej pory co roku do kolekcji wędrownego pomnika pamięci ofiar Srebrenicy trafiają nowe czarki, głównie od rodzin z bośniackiej diaspory. Intencjonalnie, pomnik ŠTO TE NEMA ma być działaniem nastawionym na partycypację, także z lokalnymi organizacjami w miastach, w których akurat artystka prezentuje pracę.

W lipcu 2019 roku instalacja ŠTO TE NEMA została odtworzona na Serra dei Giardini w Wenecji, w ramach wystawy Artivism: The Atrocity Prevention Pavilion zorganizowanej przez Auschwitz Institute for Peace and Reconciliation. Instalacja, jak i wystawa są częścią Weneckiego Biennale Sztuki 2019.

 

Więcej o projekcie przeczytacie na stronie Aidy Šehović.

Natomiast o samej masakrze w Srebrenicy przeczytacie na stronie Remembering Srebrenica.